Rewizor (Revizor, 1977)

Přidal: Premek |

Prosinec 23, 2016

Nikolaj Vasilijevič Gogol. Rozhlasová úprava rozhlasové komedie.

Osoby a obsazení: hejtman (Tadeusz Łomnicki), Chlestakov (Piotr Fronczewski), Anna Andrejevna, hejtmanova žena (Anna Seniuk), Marie Antonovna, hejtmanova dcera (Joanna Szczepkowska), statkář Dobčinskij (Wojciech Pszoniak), statkář Bobčinskij (Jan Jeruzal), kurátor Zemljanika (Bogdan Baer), poštmistr Špekin (Wiesław Drzewicz), Luka Lukič (Wojciech Siemion), soudce Ljapkin Ťapkin (Witold Pyrkosz), Korobkin (Jerzy Januszewicz), Abdlulin (Krzysztof Kowalewski), Osip, Chlestakovův sluha (Jan Gałązka), Miška (Andrzej Wasylewicz), sluha (Stefan Friedmann), ??? (Krystyna Kołodziejczyk), vdova (Alicja Migulanka), Lukova žena (Walentyna Mołdawanowa), Uchovjortov (Konrad Morawski), Děžimorda (Jerzy Tkaczyk), Svistunov (Adam Perzyk).

Natočeno 1977.

Pozn.: Arcydzieło dramaturgii rosyjskiej i światowego teatru w oryginalnej inscenizacji Jerzego Gruzy sprzed dwudziestu pięciu lat. Po nieudanej prapremierze komedii w Teatrze Aleksandryjskim w Petersburgu w roku 1836 Mikołaj Gogol opatrzył swe dzieło szczegółowym komentarzem, jak należy grać „Rewizora“ – „nic tu nie powinno być przesadzone albo trywialne, nawet w najmniejszych rolach (…) Im mniej aktor będzie myśleć o tym, żeby śmieszyć i być zabawnym, tym silniej objawi się komizm jego roli“.

W tradycji teatralnej utrwaliły się głównie dwa kierunki interpretacji. Pierwszy akcentował społeczne i historyczne realia utworu bezlitośnie demaskującego carską Rosję i stosunki panujące na prowincji. Drugi podkreślał to, co w satyrze Gogola ponadczasowe, odnoszące się do odwiecznych ludzkich przywar i tzw. układów funkcjonujących w każdym społeczeństwie i systemie, który opiera się na strachu. „My wszyscy z niego“ – odkrywczą formułę Dostojewskiego o Gogolu można odnieść również do przedstawienia Jerzego Gruzy. Reżyser odżegnał się od wszelkiej rosyjskiej rodzajowości, zaufał tekstowi Gogola i znakomitemu aktorstwu wykonawców. Dzięki temu słynna kwestia: „Z czego się śmiejecie? Z samych siebie się śmiejecie“ – znalazła autentyczny rezonans u widzów.

Często cytowany list, w którym autor prosi Puszkina o podsunięcie mu „z gruntu rosyjskiej anegdoty“, świadczy o autentycznym rodowodzie komedii – prototypem fałszywego rewizora miał być niejaki Płaton Wołkow. Petersburski frant i uwodziciel bawi przejazdem w prowincjonalnym miasteczku. Fatalny zbieg okoliczności sprawia, że miejscowa elita bierze skromnego urzędniczynę Chlestakowa za podróżującego incognito rewizora, „z najwyższego rozkazu“ kontrolującego całą gubernię. Znajdujący się w poważnych tarapatachfinansowych Chlestakow skwapliwie wciela się w przypisaną mu rolę. Bierze sowite łapówki, chętnie nadstawia ucha na donosy i pochlebstwa małomiasteczkowych notabli, umizguje się do żony i córki Horodniczego, który udzielił mu gościny. W oczach prowincjuszy uchodzi za człowieka, który wszystko może. Gdy sytuacja go przerasta, cichaczem czmycha. Jego prywatny list, przejęty przez miejscowych dygnitarzy, ujawnia straszną prawdę.