Mord w katedrze (Vražda v katedrále, 1991)

Přidal: Premek |

Listopad 17, 2015

Thomas Stearn Eliot. Básnické drama zachycující tragické dovršení rozporu canterburského arcibiskupa Tomáše Becketa, hájícího zásady církve proti moci královské, s králem Jindřichem II, rozporu, který končí Becketovou mučednickou smrtí v katedrále v Canterbury 29. prosince roku 1170.
Překlad Jerzy Stanisław Sito. Rozhlasová dramatizace Henryk Rozen. Hudba Marcin Blażewicz. Realizace Andrzej Brzoska. Režie Henryk Rozen.

Účinkují Krzysztof Kołbasiuk, Henryk Machalica, Emilian Kamiński, Stanisława Celińska, Janusz Zakrzeński, Jan Prochyra, Marta Dobosz, Tomasz Marzecki, Bogusz Bilewski, Andrzej Staszczyk, Wiesław Stefaniak, Marcin Troński, Krzysztof Tyniec, Hanna Chojnacka, Stefan Każuro, Grzegorz Kucias.

Natočilo Polskie Radio v roce 1991. Repríza 10. 1. 2015 (59 min.) v cyklu Teatr Polskiego Radia.

Lit.: mc/ bch: Jak zabito arcybiskupa Becketa. In web Polskie Radio Dwójka, 9. 1. 2015 (článek). – Cit.: „Mord w katedrze“ to dramat poetycki osnuty wokół konfliktu arcybiskupa Tomasza Becketa z królem Henrykiem II Plantagenetem na tle ograniczenia swobód Kościoła. Konflikt ten zakończył się męczeńską śmiercią duchownego.
Wyniesiony przez króla na stanowisko kanclerza, zwolennik silnej władzy centralnej, po objęciu godności arcybiskupa zrezygnował z pracy na rzecz władzy świeckiej, całkowicie poświęcając się służbie bożej. Wygnany, powraca do Anglii po 7 latach, ale pojednanie z Henrykiem II jest pozorne i wkrótce ginie z rąk królewskich siepaczy.
Dramat składa się z dwóch części, przedzielonych interludium. Dramat zaskoczył krytykę. Wystawiony po raz pierwszy w kapitularzu katedry w Canterbury, wywarł przejmujące wrażenie, ożywiając na oczach widzów aurę średniowiecznego misterium i moralitetu, wzbogaconego o reminiscencje antycznej tragedii (chóry). Co więcej, autor zdołał osiągnąć ten cel, posługując się nowoczesnym językiem i współczesnym sposobem myślenia.
Chrześcijańska koncepcja męczeństwa nadała utworowi mimo wszystko wymiar optymistyczny, zapowiadała bowiem zwycięstwo nad małością człowieka. Silne wrażenie, jakie wywarł dramat poetycki Eliota, miało ponadto związek z wyborem nieprzebrzmiałego tematu: konfrontacji przemocy i siły ducha, władzy świeckiej i duchownej. Eliot jednoznacznie opowiedział się po stronie ducha, odrzucając mierność władzy świeckiej i jej atrybutów oraz krytykując niskie pobudki polityków.

Refleksje o władzy, o naturze człowieka, o sile płynącej z głębokich przekonań, mimo że związane z konkretnym konfliktem historycznym, przenika uniwersalne przesłanie: oto krucha jednostka, zbrojna w wiarę i szlachetne cele, może pozostać niezłomna, może nie ulec presji pozornie silniejszej władzy. Dzięki tej wymowie dramat, wystawiony w Polsce na początku stanu wojennego, został przyjęty niczym manifest wolności i niezależności, potwierdzając ponadczasową siłę dramatu Eliota.

Kiedy w 1935 r. wystawiono po raz pierwszy w Anglii Mord w katedrze, mało kto przypuszczał, że otworzy on nową epokę w dziejach literatury i dramaturgii tego kraju. Autor znany już przedtem jako twórca Prufrocka, Ziemi jałowej i Próżnych ludzi, wprowadził na scenę dramat poetycki, który zyskał ogromny rozgłos tak poprzez teatr, jak i film.

Interesująca apologia katów Becketta w formie przemowy – bardzo dobry dramat Eliota, moim zdaniem chyba najlepszy!!! Opisuje on losy przyszłego świętego Thomasa Becketta, mającego zginąć za niepoddanie się władzy. W tym dramacie przejawia się „urytualnienie“ czy „ureligijnienie“ teatru, ze względu na katedrę stanowiącą tło utworu, jak i na samego głównego bohatera.