Szalona lokomotywa (Bláznivá lokomotiva, 2005)

Přidal: Přemek |

Duben 28, 2009

Stanisław Ignacy Witkiewicz. Rozhlasová adaptace divadelní hry o dvou dějstvích a epilogem.
Rozhlasová adaptace Jan Warenycia. Hudba Małgorzata Małaszko. Zvuk Tomasz Perkowski. Režie Jan Warenycia.

Osoby a obsazení : Mikołaj, palacz (Mariusz Bonaszewski), Julia (Anna Dereszowska), Minna (Magdalena Zawadzka), vlakvedoucí (Andrzej Blumenfeld), Gęgoniowa (Ewa Dałkowska), Gęgoń (Sylwester Maciejewski), doktor (Tadeusz Borowski), Kapuściński (Leon Charewicz), Zofia (Ewa Wiśniewska), Tengier, řidič (Henryk Talar).

Natočilo Polskie Radio v roce 2005 (29 min.).

Pozn.: Noc. Pociąg pasażerski. W potężnej lokomotywie dwaj groźni przestępcy ukrywają się przed prawem, jako maszynista i palacz. W ich rękach znalazł się los setek podróżnych. Są to szaleńcy opętani miłością do tej samej kobiety, pełni pogardy dla jakichkolwiek ludzkich wartości. Zawierają zbrodnicze porozumienie o rozstrzygnięciu sporu przez dokonanie swoistego „sądu bożego“. Postanawiają pędzić na oślep ku nieubłaganej katastrofie, aby rozsądzić: który z nich przeżyje, ten zostanie z Julią. Wszystko się jednak komplikuje i katastrofa nie przynosi żadnego rozstrzygnięcia.
Szalona lokomotywa – sztuka Stanisława Ignacego Witkiewicza (1885-1939) jednego z najwybitniejszych polskich artystów XX wieku napisana w roku 1923 – jest głęboką, pełną ironii metaforą współczesnego świata, o losach którego mogą decydować patologiczne jednostki, gotowe w imię wyznawanych przez siebie szaleńczych idei dokonywać masowych zbrodni.
Futurystyczny zachwyt nad postępem technicznym poddany zostaje w tej czarnej komedii miażdżącej krytyce. Diagnoza Witkacego jest oczywista – sam postęp, bez rozwoju duchowego ludzkości, prowadzi tylko do szybszej zagłady.
„Ženské držet od mašin co nejdál; v žádném případě je nebrat s sebou na lokomotivu,“ praví se v záhlaví Witkiewiczovy Bláznivé lokomotivy (1923).
Buster Keaton řečený Frigo s největší pravděpodobností nemohl číst Witkiewiczovu ironickou, absurdní – a filmem fascinovanou – grotesku. Jeho slavný film Frigo na mašině z roku 1926 má však mnohé shodné rysy; a Frigova nešikovná partnerka (čím více pomáhá, tím více škodí) jako kdyby potvrzovala ono varování z Witkiewiczovy Rukověti pro zuřivé strojvedoucí.
To hlavní varující se ovšem míhá zběsilou rychlostí vně lokomotivy. Frigo na mašině zápasí jak se strojem, tak s okolím zmítaným válkou, hromadící se postavy na Witkiewiczově lokomotivě jsou ironickým odrazem, produktem i předobrazem paradoxu svých vlastních dějin: kýžený »pokrok« samy dovádějí do bezhraničné katastrofy a prázdnoty, vyplněné hromadami těl.
Pełna ironii metafora współczesnego świata, zmierzającego ku samozagładzie. W lokomotywie nocnego pociągu ukrywają się dwaj szaleni przestępcy, pełni pogardy dla wartości, opętani miłością do tej samej kobiety. W ich rękach jest los setek podróżnych. Nie bacząc na to zawierają porozumienie o rozstrzygnięciu sporu przez oddanie się „sądowi bożemu“. Postanawiają pędzić na oślep ku katastrofie – ten, który przeżyje, wygra bój o serce ukochanej.

Pozn. 2: Ocenění na Festiwalu Dwa Teatry 2006.